کد مطلب:10630 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

با وجود اختلاف نظر در فتواهاي مراجع تقليد اگر فتواي مجتهد و مرجع تقليد انسان اشتباه باشد,تكليف مقلّد چيست و نزد حق تعالي كدام يك گناهكارند; مرجع يا مقلّد؟

هر مجتهدي كه صاحب نظريه و فتوا است , با استناد به قرآن و احاديث و عقل و اجماع , فتوا مي دهد ودر رسالهء عمليهء خود مي نويسد: او تمام جِدّ و كوشش خود را در بدست آوردن حكم خدا كرده ; يعني حجّت نزد اوتمام است . مانند پزشكي كه با آزمايش ها و معاينه ها دارويي رابراي بيمار تجويز كرده حال اگر بر خلاف واقع درآمدو نتيجه نداد, پزشك نزد عقلا معذور است و كسي متعرض او نمي شود, زيرا پزشك بر اساس معاينات و آزمايش وعكس , دارو تجويز كرده است . مجتهد نيز چنين است . اگر احياناً معلوم شد كه فتوايش درست نبوده , نه مجتهدگناهكار است و نه مقلدان او. آيا هر چه مجتهد, اجتهاد مي كند, نظر او درست و صحيح است و هيچگاه به خطانمي رود يا ممكن است اشتباه كند؟

گروهي از اهل سنت بر اين مبنا هستند كه مجتهد خطا نمي كند. اين گروه را مي نامند; يعني مي گويند:مجتهد و صاحب نظر در مسائل ديني و شرعي , به هر نتيجه اي رسيد, نظر او عين حيقيت و صواب است .

در مقابل اين گروه , عده اي مي گويند: ممكن است مجتهد خطا و اشتباه كند. به اين گونه مي گويند.عالمان شيعه بر اين عقيده اند. آنان مي گويند: مجتهد ممكن است اشتباه كند, ولي اگر بر اساس قواعد و اصول عمل كرده باشد, گناهكار نيست و معذور است .

شهيد مطهري مي فرمايد: متكلمين شيعه مي گويند: ما مخطئه هستيم . آنان معتقد بودند كه متن واقعي اسلام (حكم واقعي اللّه ) يك چيز بيشتر نيست . ما كه استنباط مي كنيم , ممكن است استنباط ما صحيح و مطابق با واقع باشد وممكن است خطا و اشتباه باشد. اجتهاد مجتهد ممكن است صحيح باشد, ممكن است غلط باشد. مي گفتند پيغمبر هم فرموده است : .(1)

باز در اين جا بحث ديگري است به نام ; يعني باتغيير فتواي مجتهد يا با عوض كردن مرجع تقليد يا بافوت مرجع تقليد و تقليد از مرجعي كه فتواي او بر خلاف فتواي مرجع قبلي است , آيا اعمال سابق او مجزي وصحيح است يا بايد آن ها را دوباره انجام دهد؟ نظريات فقها در بحث اين است كه اعمال سابق كه مقلد انجام داده , صحيح است و نيازي به اعادهء آن ها نيست , مگر مواردي كه دليل بر اعادهء آن ها باشد.(2)

(پـاورقي 1.شهيد مطهري , اسلام و مقتضيات زمان , ج 2 ص 72

(پـاورقي 2.التنقيح , ج 1 ص 52 با تلخيص , تقريرات درس خارج آيت اللّه خويي (ره ).